ANKARA-BHA
Mars’ın kurak ve tozlu yüzeyi altında, Kızıl Gezegen’in geçmişine dair çarpıcı bir sır gün yüzüne çıktı. Bilim insanları, Mars’ın güney yarımküresindeki yoğun kraterli bölgede yaklaşık 16 bin kilometre uzunluğunda antik nehir yataklarına ait izler buldu. Keşif, gezegenin sanıldığından çok daha nemli ve hareketli bir geçmişe sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Araştırma, Birleşik Krallık’taki Open University’de doktora öğrencisi olan Adam Losekoot ve ekibi tarafından yürütüldü. Bilim insanları, NASA’nın Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) ve Mars Global Surveyor uydularından elde edilen yüksek çözünürlüklü görüntüler üzerinde yaptıkları detaylı analizlerle bu sıra dışı yapıların izini sürdü.
Avustralya'dan büyük bir alanda su izleri
İncelenen alan, yaklaşık 10 milyon kilometrekarelik bir yüzeyi kapsıyor. Bu, neredeyse Avustralya kıtası büyüklüğünde bir bölge. Dahası, su izlerinin tespit edildiği Noachis Terra adlı bölge, daha önce kurak kabul ediliyordu ve burada sıvı suyun varlığına dair hiçbir güçlü bulgu yoktu.
“Bu bölge, şimdiye kadar suyun hiç olmadığı düşünülen bir yerdi. Bu nedenle bulduğumuz yapılar son derece önemli,” diyen Losekoot, keşfin Mars'ın su döngüsüne dair varsayımları kökten değiştirebileceğini vurguladı.
Ters nehirler ve gömülü tortular
Araştırmacılar, bu yapıları “fluvial sinuöz sırtlar” olarak tanımlıyor. Bu sırtlar, antik nehirlerin taşıdığı tortuların zamanla sertleşip, çevredeki daha yumuşak zemin erozyonla aşındıkça yüzeye çıkmasıyla oluşuyor. Yani aslında bu nehir yatakları ters çevrilmiş gibi görünüyor.
MRO’nun sağladığı detaylı görüntülerde, bazı nehir yataklarının kraterlerin içine girerek bu alanları doldurduğu ve ardından yeniden dışarı akmaya devam ettiği açıkça gözlemlenebiliyor.
3.7 milyar yıl öncesine ışık tutuyor
Bu jeolojik izler, Mars’ın 3.7 milyar yıl önce, bugünkü çorak halinden çok daha farklı olduğunu gösteriyor. O dönemde gezegenin atmosferi daha kalındı ve yüzeyinde sıvı su geniş alanlara yayılmıştı. Ancak zamanla gezegenin manyetik alanı zayıflayınca, atmosfer Güneş rüzgarlarının etkisiyle aşındı ve suyun büyük bölümü uzaya kaçtı.
Bilim insanları hâlâ Mars’ın derin yer altı katmanlarında buz ya da sıvı su rezervuarları bulunabileceğine inanıyor. 2025 Nisan’ında yayımlanan bir başka çalışma, kutup buzullarının ötesinde geniş yeraltı su kaynaklarının olabileceğini öne sürmüştü.
Yaşam umudu yeniden tazelendi
Keşif, Mars’ta bir zamanlar yaşam için gerekli koşulların daha yaygın ve istikrarlı olabileceğine dair umutları da güçlendiriyor. Su, yaşamın temel bileşeni olarak kabul edilirken, geçmişteki su varlığı Mars’ta mikrobiyal yaşam ihtimalini daha gerçekçi hale getiriyor.
Bilim camiası şimdi bu antik nehir sistemlerinin oluşumuna dair daha fazla veri toplamak ve Mars’ın su tarihini detaylı biçimde anlamak için çalışmalarını sürdürüyor.
