Avrupa Uzay Ajansı’nın 2025 raporuna göre, Dünya yörüngesindeki uzay çöpü miktarı kritik seviyelere ulaştı. 130 milyondan fazla küçük parçanın dolaştığı yörüngede, Kessler sendromu riski her geçen gün artıyor.
ANKARA-BHA
Avrupa Uzay Ajansı (ESA), 2025 Uzay Ortamı Raporu’nu yayımladı. Raporda, Dünya yörüngesinde biriken uzay çöpü miktarının tehlikeli seviyelere ulaştığı vurgulandı. Yörüngeye gönderilen uydu sayısındaki artışa rağmen, işlevini yitirmiş uydular ve parçalara ayrılmış enkazlar, aktif uydu sayısını büyük oranda aşmış durumda.
Kessler sendromu uyarısı
ESA, uzaydaki enkaz yoğunluğunun “Kessler sendromu” riskini artırdığına dikkat çekti. Bu sendrom, uzayda gerçekleşen çarpışmaların yeni enkazlar üretmesiyle, çarpışmaların birbirini tetiklediği zincirleme bir süreci tanımlıyor. Uzmanlara göre, bu durum bazı yörüngelerin uzun vadede tamamen kullanılamaz hale gelmesine yol açabilir.
Sadece önlem yetmiyor: Temizlik şart
Bilim insanları, yeni enkaz oluşumunu önlemenin artık yeterli olmadığını, mevcut uzay çöplerinin aktif biçimde temizlenmesi gerektiğini belirtiyor. Aksi takdirde, kontrolsüz çarpışmalar ve parçalanmaların yörünge güvenliğini ciddi biçimde tehdit edeceği ifade ediliyor.
130 milyondan fazla küçük parça yörüngede
ESA'nın verilerine göre, 10 santimetreden büyük yaklaşık 54 bin nesne Dünya yörüngesinde yer alıyor. 1 ila 10 santimetre arasında olduğu tahmin edilen parça sayısı ise yaklaşık 1,2 milyon. Ayrıca, 1 milimetre ile 1 santimetre arasındaki 130 milyon civarında küçük uzay çöpü, yüksek hızda yörüngede dolanıyor. Bu parçalar, küçük olmalarına rağmen, Uluslararası Uzay İstasyonu ya da Hubble Uzay Teleskobu gibi hassas yapılara zarar verebilecek güçte.
Parçalanmalar sadece çarpışmalardan kaynaklanmıyor
Uzaydaki nesnelerin yalnızca çarpışma sonucu değil, zamanla yıpranma ve patlamalar gibi etkenlerle de parçalandığı vurgulandı. 2024 yılında meydana gelen 11 plansız parçalanma olayı, tek başına 2.600’den fazla yeni uzay çöpü parçasının oluşmasına neden oldu.
Bu tür parçalanmaların kontrolü mümkün olmadığından, parçaların atmosfere girip yanacağının da garantisi bulunmuyor.
Kontrollü girişlerde artış kaydedildi
2024 yılı itibarıyla, yörüngeden kontrollü biçimde çıkarılan roket ve uydu sayısında önceki yıllara göre artış gözlemlendi. ESA, bu yöntemin etkili bir uzay atığı yönetimi aracı olduğunu belirtti.
2023 öncesi standartlara göre, alçak Dünya yörüngesindeki roketlerin yaklaşık yüzde 90’ı 25 yıl içinde yörüngeden ayrılıyor. ESA’nın 2023 yılında uygulamaya koyduğu daha sıkı beş yıllık standarda ise şu ana dek yüzde 80 oranında uyum sağlandığı ifade edildi.
Küresel çözüm şart
ESA yetkilileri, yörüngedeki çöp sorunuyla mücadelede mevcut çabaların önemli olduğunu ancak yeterli olmadığını belirtti. Uzmanlara göre, uzay çöplerinin temizlenmesi ve yeni atık oluşumunun önlenmesi için uluslararası düzeyde kapsamlı bir iş birliği gerekiyor. Aksi takdirde, insanlık için kritik öneme sahip yörünge alanlarının gelecekte kullanılamaz hale gelmesi riski bulunuyor.
