ANKARA-BHA
Amerika Birleşik Devletleri’nde düzenlenen ilk kapsamlı uzay havası tatbikatı, insanlığın şiddetli güneş fırtınalarına karşı yetersiz olduğunu gözler önüne serdi. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) öncülüğünde gerçekleştirilen senaryo, ekstrem uzay hava olaylarının teknolojik altyapılar üzerindeki potansiyel yıkıcı etkilerini test etti.
Tatbikatta, 10 Mayıs 2024’te yaşanan ve G5 şiddetinde sınıflandırılan “Gannon” adlı güneş fırtınası temel alındı. Söz konusu olayda, yüklü parçacıkların etkisiyle aurora ışıkları ekvator kuşağına kadar indi, birçok bölgede elektrik kesintileri yaşandı ve bazı uydular geçici olarak devre dışı kaldı.
Kritik altyapılar tehlikede
Güneş’ten koparak Dünya’ya ulaşan yüksek enerjili parçacıklar, özellikle GPS sistemleri, ticari havacılık, alçak yörünge uyduları ve elektrik şebekeleri için büyük risk oluşturuyor. Tatbikat kapsamında bu tür etkiler senaryolaştırılarak kriz anlarında ne gibi aksaklıklar yaşanabileceği gözlemlendi.
Johns Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’ndan uzay bilimci Dr. Ian Cohen, tatbikatın teknik zaafların yanı sıra kurumsal iletişimdeki eksiklikleri de ortaya çıkardığını belirtti. “Üst düzey karar alıcıların bu tehdit konusunda farkındalığı artırılmalı. Ancak kurumlar arasında bilgi paylaşımı ve koordinasyon hâlâ ciddi anlamda yetersiz,” dedi.
Uyarı süresi sadece dakikalarla sınırlı
Rapora göre, bu tür uzay hava olayları çoğu zaman yalnızca 15 ila 45 dakika öncesinden tespit edilebiliyor. Bu nedenle erken uyarı sistemlerinin daha etkin hale getirilmesi gerektiği vurgulanıyor. Uzmanlar, Güneş’e daha yakın yörüngelere yeni gözlem araçları yerleştirilmesini ve sürekli veri akışının sağlanmasını öneriyor.
Ayrıca halkın da bu konuda bilgilendirilmesi gerektiğine dikkat çekilen raporda, eğitim kampanyaları ve kamu spotlarının yaygınlaştırılması gerektiği ifade edildi.
Depremler gibi ciddiye alınmalı
Uzay havası olaylarının, ulusal güvenlik ve kritik altyapılar üzerinde kasırgalar, depremler ya da siber saldırılar kadar yıkıcı etkiler yaratabileceği belirtiliyor. Tatbikat sonrası hazırlanan değerlendirme raporunda, federal, eyalet ve yerel düzeyde müdahale planlarının eksik olduğu ve bu boşlukların hızla giderilmesi gerektiği vurgulandı.
Uzmanlar, benzeri olayların sadece bilimsel bir olgu değil, aynı zamanda uluslararası güvenlik ve kamu yönetimi meselesi olduğunu belirtiyor. Güneş’ten gelen fırtınalara karşı alınacak önlemler, önümüzdeki yıllarda devletlerin afet yönetimi stratejilerinin bir parçası haline gelmek zorunda.
